Założyciel (settlor), jako właściciel aktywów, wnosi je do trustu, powierzając zarządzanie nimi powiernikowi (trustee) i czyniąc z niego – od momentu zawiązania trustu – prawnego właściciela tych aktywów. Uprawnionymi do pożytków z trustu, na zasadach i warunkach określonych w umowie trustu (trust deed), są wymienieni imiennie beneficjenci. W praktyce często dopuszcza się też istnienie nadzorcy (odpowiednika rady nadzorczej w spółkach), gdyż powiernik jako podmiot profesjonalny jest najczęściej spółką, w której zmieniają się władze, trust zaś jako rozwiązanie mające funkcjonować przez wiele lat, powinien mieć dodatkowe zabezpieczenie interesów beneficjentów w postaci nadzorcy – kolegialnego ciała 3- 4 osób osobiście znanych założycielowi i cieszących się jego zaufaniem. Dopuszczalne jest rozwiązanie, gdy założyciel jest jednocześnie beneficjentem.
Trust jest instytucją prawną, która nie doczekała się regulacji w polskim prawie cywilnym i podatkowym. Taki stan rzeczy wpływa na małą popularność tego rodzaju struktur w polskiej jurysdykcji podatkowej. To z kolei powoduje, że trust doczekał się bardzo niewielu orzeczeń podatkowych.
Zakładając, że trust będzie jedynie zorganizowaną, wyodrębnioną w drodze czynności prawnej prawa np.: brytyjskiego masą majątkową bez zdolności (podmiotowości) prawnej, przeniesienie własności składników majątkowych na powiernika tytułem ustanowienia trustu nie powinno rodzić konsekwencji podatkowych w Polsce. Inna kwalifikacja podatkowa będzie miała miejsce w przypadku, gdy trust przyjmie formę odrębnego podmiotu prawnego (z osobowością prawną lub bez niej). W takim przypadku własność składników majątkowych może być przeniesiona na trust. Choć przepisy prawa cywilnego i podatkowego w Polsce nie regulują odrębnie instytucji trustów, to w orzecznictwie podatkowym można dostrzec doktrynę, zgodnie z którą w takim przypadku po stronie trustu nie powstaną skutki podatkowe. Z uwagi na powyższe kontrowersje, brak przepisów podatkowych oraz małą ilość orzeczeń doradzamy, aby trust uzyskał przed otrzymaniem składników majątkowych interpretację indywidualną przepisów podatkowych prawa polskiego.
W sytuacji, gdy spółka zależna od trustu lub sam trust dokona wpłaty gotówkowej (tj. bez tytułu prawnego) na konta beneficjentów (rezydentów w Polsce) prowadzone przez instytucje finansowe w Polsce oraz za granicą, po stronie beneficjenta powstanie przychód ze świadczenia nieodpłatnego, który powiększy jego przychody opodatkowane skalą podatkową (18%, 32%). W kontekście przepisów prawa o wymianie informacji podatkowych, dyrektywy odsetkowej oraz prawa dewizowego istnieje duże prawdopodobieństwo wykrycia takich przychodów przez organy podatkowe w Polsce, nawet jeśli nie zostaną zadeklarowane. Przy odpowiednim ułożeniu stosunków prawnych trustu jest możliwe zastosowanie zwolnienia z podatku dochodowego dla członków najbliższej rodziny, świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Możliwość zwolnienia należałoby potwierdzić w drodze indywidualnej interpretacji podatkowej.
dr Anna Maria Panasiuk, adwokat, założycielka Grupy YOURS