Fundusze inwestycyjne, dzięki zwolnieniu od podatku dochodowego od osób prawnych, są atrakcyjnym narzędziem służącym reinwestowaniu zysków oraz do stworzenia struktur usprawniających przepływ środków pieniężnych w grupach kapitałowych. Jednocześnie są bardzo użyteczne do zarządzania majątkiem korporacji oraz firm rodzinnych.
Takie właśnie funkcje z powodzeniem przez wiele lat pełnił fundusz inwestycyjny zamknięty (FIZ). Czy zagraniczne fundusze inwestycyjne stanowią dla niego interesującą alternatywę?
Fundusze inwestycyjne, które działają na podstawie polskiej ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych bez żadnych dodatkowych warunków. Zasady polityki inwestycyjnej FIZ są natomiast ściśle określone w przepisach. Może on lokować kapitał m.in. w papiery wartościowe, wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności wobec osób fizycznych, udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, waluty, instrumenty rynku pieniężnego, czy nieruchomości. FIZ jest zobowiązany do dywersyfikacji – przedmioty lokat muszą być odpowiednio zróżnicowane.
Co bardzo istotne z perspektywy podatkowej, przyjmuje się, że FIZ nie może lokować swoich aktywów w spółki osobowe inne niż komandytowo-akcyjna i to w tym przypadku tylko jako akcjonariusz. Zmiana statusu podatkowego spółek komandytowo-akcyjnych (SKA) z początkiem 2014 r. (stały się podatnikiem podatku dochodowego podobnie jak np. sp. z o.o.) oznacza, że obecnie FIZ nie może bezpośrednio, efektywnie podatkowo, inwestować w polskie spółki osobowe prowadzące działalność gospodarczą (np. komandytowe czy jawne). Konieczne jest w takim przypadku korzystanie z podmiotów zagranicznych (np. cypryjski AIF, luksemburski SCSp) emitujących papiery wartościowe, w które może inwestować FIZ. Spółki te stają się zatem pośrednim ogniwem pomiędzy FIZ a polską spółką operacyjną (np. komandytową czy jawną). Dzieki temu dochody spółek operacyjnych nie są opodatkowane i mogą być w całości reinwestowane.
Fundusze działające na rynku europejskim jako instytucje wspólnego inwestowania dzielą się zasadniczo na dwa typy. Pierwsze, to funkcjonujące zgodnie z regulacjami dyrektyw unijnych (Undertakings for Collective Investment in Transferable Securities – UCITS), do których należą m.in. polskie fundusze inwestycyjne otwarte. Drugie, to alternatywne fundusze inwestycyjne (Alternative Investment Funds – non-UCITS), które podlegają przepisom każdego z państw członkowskich. W Polsce trwają prace nad implementacją dyrektywy unijnej dotyczącej funduszy alternatywnych.
Zagraniczne alternatywne fundusze inwestycyjne to zwykle spółki prawa handlowego, które po uzyskaniu zezwolenia organu nadzoru rynku kapitałowego danego kraju uzyskują status instytucji wspólnego inwestowania. Pośród lub maltański CIS. Mogą one przybrać zarówno formę spółki osobowej (podmiotu transparentnego podatkowo), jak i kapitałowej (podatnika podatku dochodowego).
Zgodnie z polskimi przepisami instytucje wspólnego inwestowania z siedzibą w innym niż Polska państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego po spełnieniu określonych przesłanek mogą być zwolnione od podatku dochodowego od osób prawnych. Jednym z warunków jest odpowiednia polityka inwestycyjna. Zagraniczny fundusz, który chciałby skorzystać ze zwolnienia w Polsce musi lokować uzyskane środki pieniężne w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego oraz inne prawa majątkowe.
Polskie przepisy nie definiują pojęcia: „innych praw majątkowych”. W związku z tym pomiędzy Ministrem Finansów a podatnikami wystąpił spór o to czy zwolnione od podatku dochodowego są zagraniczne fundusze inwestycyjne lokujące swoje aktywa bezpośrednio w spółki osobowe, takie jak jawne i komandytowe. Minister Finansów kwestionuje takie zwolnienie. Jego argumenty są wątpliwe, pojawiły się już pierwsze orzeczenia sądów administracyjnych kwestionujących takie stanowisko. Jeśli orzecznictwo się ugruntuje, fundusze zagraniczne, ze względu na brak ograniczeń w inwestowaniu w polskie spółki jawne i komandytowe, staną się bardzo ciekawą alternatywą wobec FIZ. Struktura z funduszem zagranicznym będzie mogła być prostsza (brak ogniw pośrednich), a tym samym łatwiejsza w zarządzaniu i tańsza. Będzie to oznaczać, że polski ustawodawca po raz kolejny poprzez zmiany w polskich przepisach (opodatkowanie SKA i brak alternatywy dla tych spółek), zniechęca przedsiębiorców do korzystania z polskich rozwiązań prawnych i podatkowych.
Dorota Dąbrowska, doradca podatkowy
Michał Nowacki, radca prawny, doradca podatkowy, szef działu podatkowego
Antoni Goraj, radca prawny